Kan Hastalıkları- Veba

Konu: Kan Hastalıkları- Veba Salı Haz. 22, 2010 2:35 am

Bulaşıcı ve öldürücü bir hastalıktır. veba mikrobunu taşıyan farelerin
pireleri tarafından insanlara geçer. Nedeni, pisliktir. Pis ve güneş
girmeyen yerler veba için en uygun ortamlardır. Hastalık, mikrop
kapıldıktan sonra gelen 2-8 gün içinde kendini gösterir. Hastada, aniden
başlayan baş ve sırt ağrıları, ateş, titreme, kusma, nefes darlığı,
halsizlik, deri lekeleri, burun kanaması, kan tükürme, kasık ağrıları ve
devamlı dalgınlık görülür. Dili de kahverengi ve kurudur. Yapılacak ilk
iş hastayı tecrit etmektir. Çevresindeki sağlıklı kimselerin de
koruyucu aşı olması gerekir. Bugün için önemi kalmayan ve eski
devirlerde olduğu kadar çok görülmeyen bu hastalığın tedavisi için geç
kalmadan sağlık kuruluşlarına haber vermek gerekir.

Eskiden milyonlarca insanın ölümüne sebep olan bulaşıcı bir hastalık.
Kara ölüm, kıran, peste veya plague da denen vebânın etkeni Pasteurella
Pestis’dir.Mikrop ilk defa 1884’teHong Kong’da tespit edilmiştir. Veba
mikrobunu taşıyan farelerinpireleri tarafından insanlara geçer. Nedeni,
pisliktir. Pis ve güneşgirmeyen yerler veba için en uygun ortamlardır.

Hastalık, mikrop kapıldıktan sonra gelen 2-8 gün içinde kendinigösterir.
Hastada, aniden başlayan baş ve sırt ağrıları, ateş, titreme,kusma,
nefes darlığı, halsizlik, deri lekeleri, burun kanaması, kantükürme,
kasık ağrıları ve devamlı dalgınlık görülür. Dili dekahverengi ve
kurudur.

Yapılacak ilk iş hastayı tecrit etmektir. Çevresindeki
sağlıklıkimselerin de koruyucu aşı olması gerekir. Bugün için önemi
kalmayan veeski devirlerde olduğu kadar çok görülmeyen bu hastalığın
tedavisi içingeç kalmadan sağlık kuruluşlarına haber vermek gerekir.

Genellikle kemiriciler arasında salgınlar yapar. İnsana, uygun çevre
şartlarında, pirelerden geçer. İnsanlar arasında damlacık yoluyla da
yayılabilir. Mikrop 1,5-2 mikron boyunda, 0,5-0,7 mikron eninde, gram
negatif bir basildir. Hastalık M.Ö. 9 ve 10. yüzyıldan beri bilinmekte
olup, zaman zaman salgınlar yaparak milyonlarca insanın ölümüne sebep
olmuştur (Bkz. Salgın). 1347’deki Avrupa salgınında 25.000.000 insan
ölmüştür. Birçok memleketten on binlerce insanın öldüğü veba salgınları
bildirilmiştir. İstanbul’da Justinien zamanında (565)’te çıkan veba
salgınında günde 8-10.000 kişinin öldüğü tarihî kayıtlara geçmiştir.
Türkiye’de 1919’da 13 kişilik, 1947’de 32 kişilik iki vak’a rapor
edilmiştir.

Bakterinin derideki giriş yerinde içi renksiz sıvı veya iltihap dolu
kabarcıklar veya kanlı lekeler meydana gelir. Komşu lenf bezlerinde
iltihaplanma ve hücre ölümünden sonra bakteri kana geçerek karaciğer,
dalak ve kemik iliği de tutulur.

Veba aslında kemirci hayvanların bir hastalığıdır. Pire, vebalı insanın
kanını emerken mikropları alır. Basil pirenin yutağında çoğalır. Pire
başka birisini ısırdığında önce hortumunu dolduran basilleri kusar ve
bundan sonra kan emebilir. Pirenin dışkısıyla da bulaşma olabilir. Veba
mikrobu ölü hayvanların üzerinde birgün canlı kalabilmektedir. Hasta
bakımı çok önemli olup, günümüzde salgınların azalması ve tedavide
tesirli antibiyotiklerin kafi doz ve sürede uygulanmasıdır.

Pirenin ısırmasından 2-5 gün sonra giriş yerinde bir kabarcık meydana
gelir. Hastalık üç şekilde seyredebilir:

Lenf bezi vebasında (hıyarcık, bubonik) ısırdıktan 1-2 gün sonra
titremeyle ateş yükselir. Isırığın üst tarafındaki lenf bezleri şişer ve
ağrılıdır. Lenf bezleri cerahatlanıp, akabilir. Nabız artar. Hastanın
genel durumu kötüdür. Mikrop kan yoluyla akciğer, karaciğer, dalak ve
beyine yerleşebilir.

Deri vebasındaysa ısırık yerinde noktacık şeklinde kanama, ülserler
(yaralar) ve ölü dokuların bulunduğu görünümler olabilir.

Akciğer vebası kan yoluyla veya damlacık yoluyla mikropların akciğere
gelmesi neticesinde meydana gelir. Başağrısı, yüksek ateş, öksürük ve
nefes zorluğu vardır. Hastanın kan basıncı düşer, rengi morlaşır;
balgamı kanlıdır. Bronşit gibi başlar, sonra zatürre şekline döner.
Karaciğer bozukluğu da olaya eklenerek 2-3 günde ölümle neticelenir.

Ateşli dönemde alınan kan kültürü veya hayvan deneyleri de teşhiste
yardımcıdır. Serolojik testler yapılabilirse faydalı olur. Ayrıca
teşhiste akciğer vebasında zatürre ve Q humması, lenf bezi vebasında
lenfogranuloma inguihale, frengi ve tularemi düşünülmelidir. Hıyarcık
vebasında ölüm oranı % 30-90 iken akciğer vebasında % 70-100’e
varmaktadır. Veba geçirende 6-12 ay süren bir bağışıklık meydana gelir.

Tedavisinde sulfamid ve beraberinde streptomisin, kloramfenikol veya
tetrasiklin grubu bir antibiyotik yüksek dozda devamlı kullanılmalıdır.