Tunalı Hilmi

Konu: Tunalı Hilmi Salı Haz. 22, 2010 2:01 am

TUNALI HİLMİ
(1871- 1928)
Türk siyaset adamı. 28 Ağustos 1871'de Eskicuma'da doğdu. Jön Türk
Hareketinin önde gelen adlarındandır. Fatih Askeri RÜşdiyesi'ni bitirdi.
Kuleli Askeri İdadisi öğrencisiyken Teşvik adlı gizli bir haftalık
dergi çıkardığı için tutuklandı. Daha sonra girdiği Mekteb-i Tıbbiye-i
Şahane'de "Gizli Mektepliler" adlı bir örgüt kurdu. Ekim 1895'te, son
sınıf öğrencisiyken Avrupa'ya kaçarak Cenevre'ye yerleşti. Öğrenimini
Cenevre üniversitesinde sürdürerek pedegoji bölümünü bitirdi. Avrupa'da
ilk yıllarını Jön Türk hareketinin kuruluş çalışmalarıyla geçirdi.
Meşveret ve Mizan gazetelerinde yazılar yazdı. Hutbe adını verdiği küçük
broşürlerde Jön Türklerin düşüncelerini dile getiren propaganda
yazıları kalem aldı. Mücadele çizgisini ılımlı bulduğu İttihat ve
Terakki Cemiyeti içinde Osmanlı İhtilal Fırkasını kurdu.(Ocak 1896)
1898'de İttihat ve Terakki Cemiyeti müfettişi olarak Mısır'a gitti,
Cemiyetin Kahire'deki şuubesini örgütleyerek Avrupa'ya döndü. II.
Meşrutiyet'in ilanından (1908) sonra İstanbul'a geldi, başta İnkılap
olmak üzere çeşitli yayın organlarında yazılar yazdı. 1920'de Bolu
mebusu olarak Son Osmanlı Meclisi Mebusanına girdi. İstanbul'un işgali
ve meclisin çalışamaz duruma düşüp dağılması üzerine Ankara'ya geçti ve
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde gene Bolu'yu temsil etti. mayıs 1920'de
Ereğli'yi (Karadeniz) işgal etmek isteyen fransız birliğine karşı
direnişi örgütledi. 1921 Anayasası'nın hazırlık çalışmalarına katıldı ve
TBMM'deki uzun ve ateşli konuşmalarından ötürü adından sık sık
sözettirdi. II. ve III. Dönemlerde (1923-27 ve 1927-31) TBMM'de
Zonguldak milletvekili olarak görev aldı.

ESERLERİ

Tunalı Hilmi'nin en önemli yapıtı, Un projet d'organisation de la
souverainete du peuple en Turqie (Türkiye'de halk Hakimliği(düzen) Bir
şart- Bir dilek, 1904)adıyla yayımladığı ayrıntılı anayasaya
tasarısıdır. Bu çalısması Fransızcasından çevrilerek Tarih ve Toplum
dergisinde "Tunalı Hilmi'nin Halk Hakimiyeti Risalesi ve Anayasa
Tasarısı" adı altında yayımlandı(mart 1984, sayı 3). Öbür yapıtları
arasında Evvel ve Ahir(ty), Makedonyai Mazi, Hal, İstikbal(1898),
Peşte'de Reşid Efendi ile (1899), Rezalet yine İspanya'da(1900), Kongre,
Cevapları-Cevabımız(1901), Kongre Nedir, Nasıl Olmalıdır?(1901), Bİr
Dİlek(1902), Memiş Çavuş Büyük Millet Meclisinde (1923) sayılabilir.

22 Kasım 1928'de İstanbul'da öldü.